Charakterystyka książki w języku białoruskim i angielskim prezentującej 25 najcenniejsze przyrodniczo obszary na Białorusi. Publikacja zawiera krótkie opisy tych obszarów dotyczące powierzchni, statusu ochronnego (krajowego i międzynarodowego), powierzchni i walorów. Ponadto książka zawiera przebogatą dokumentację zdjęciową każdego z tych terenów.

Pod takim tytułem ukazała się w 2002 roku na Białorusi książka-album prezentująca 24 najcenniejsze przyrodniczo obszary naszego wschodniego sąsiada. Praca ta jest owocem zespołowego wysiłku licznej grupy białoruskich naukowców, głównie ornitologów. Powstała ona w wyniku włączenia się Białorusi do realizowania międzynarodowego programu obszarów ważnych dla ptaków (z ang. IBAs). Białoruś przystąpiła do tego programu w 1996 roku. Wkrótce wyznaczono 20 IBA o łącznej powierzchni 647 347 ha (3,1% obszaru kraju).  
Białoruś jest krajem nizinnym. Największe wzniesienie to Góra Dzierżyńskiego (346 m n.p.m.), zaś aż 70 % powierzchni tego państwa położone jest na wysokości poniżej 200 m n.p.m. Nie dziwi zatem fakt, że znaczny udział mają tutaj obszary podmokłe i bagienne. Jedynie centralna część Białorusi (Wyżyna Białoruska) jest wyżej wyniesiona i posiada słabo wykształconą sieć rzeczną. Kraj leży w zlewniach wielkich rzek: Zachodniej Dźwiny od północy, Niemna i Bugu od zachodu, Dniepru od wschodu i Prypeci od południa. Dorzecze tej ostatniej zajmuje ponad ¼ całego terytorium Białorusi. Przez Białoruś ukośnie z południowego-zachodu na północny-wschód przebiega dział wodny zlewisk mórz: Czarnego i Bałtyku. Bagnistość i niedostępność zwłaszcza Polesia i Niziny Połockiej spowodowała, że zachowało się na ich terenach wiele cennych przyrodniczo obszarów. Spośród opisywanych w książce obiektów 13 jest położonych na Polesiu, a 7 na Nizinie Połockiej lub w bezpośrednim jej sąsiedztwie.
Wśród opisywanych obiektów aż 16 ma status IBA o znaczeniu międzynarodowym, dalszych cztery to IBA o znaczeniu krajowym. Zaś pozostałe to potencjalne IBA. Każdy obszar opisany został wg jednakowego schematu: miejsce położenia, współrzędne geograficzne, powierzchnia, status ochronny w prawie krajowym i w prawie międzynarodowym oraz dokładny nieraz kilkunastostronicowy opis tekstowy każdej ostoi bogato okraszony zdjęciami. Do opisów dołączone są też schematyczne mapki obrazujące samą ostoję oraz jej położenie w kraju.
Kilka spośród opisywanych ostoi zasługuje na szczególną uwagę z racji na swe walory jak i na specyficzny status ochronny. Najcenniejszym przyrodniczo obiektem na Białorusi jest bez wątpienia Berezyński Zapowiednik, ma on powierzchnię bez mała 82 tys. ha i został założony w 1925 roku. W jego granicach chroniony jest unikalny w skali Europy kompleks błot i torfowisk o łącznej powierzchni 50 700 ha. Znaczna część Zapowiednika pokryta jest bujnymi lasami, głównie świerkowymi, co nadaje temu obszarowi borealny charakter. Teren ten jest silnie uwodniony, przepływa przez niego aż 69 rzek i potoków. Znajduje się tutaj też kilka jezior, z których największe (Palik) ma powierzchnię 712 ha. Z uwagi na podmokły charakter Zapowiednika, upodobały go sobie gatunki ptaków wodno-błotnych oraz kuraków. Żyje tutaj licząca ponad 200 osobników populacja cietrzewia. Dość licznie spotykane są również rzadkie ptaki drapieżne – orlik grubodzioby (6 par), rybołów (11 par).
W wyniku awarii w Czarnobylu, na skutek północnego i północno-zachodniego kierunku wiatru chmura z opadem radioaktywnym skaziła aż 23% powierzchni Białorusi. Na terytorium tego kraju znajduje się również znaczna część z tzw. 30-kilometrowej strefy ochronnej elektrowni w Czarnobylu, na obszarze której zabronione jest zamieszkiwanie i dłuższe przebywanie ludzi. Stało się to powodem do utworzenia tutaj bardzo specyficznego obszaru chronionego – radiacyjno–ekologicznego zapowiednika „Polesie”. Teren ten jest szczególny nie tylko ze względu na jego status i walory ale też powierzchnię. Zajmuje bowiem 215,5 tys. ha, czyli ok. 1% powierzchni całego kraju. Tutaj możemy porównać proporcje w stosunku do Polski, gdzie wszystkie nasze 23 parki narodowe zajmują nieco powyżej 1% powierzchni Polski. Teren Zapowiednika z wiadomych przyczyn jest słabo zbadany, ale stwierdzono, że występuje tam wiele gatunków drapieżników oraz tak rzadkie ptaki jak kulon czy rybitwa białoczelna.   
Unikatowym obszarem jest również biologiczny zakaznik „Zwaniec” położony ok. 80 km na wschód od granicy z Polską. Na tym ponad piętnastotysięcznohektarowym, prawie nie zmeliorowanym torfowisku niskim gniazduje największa w Białorusi populacja wodniczki – gatunku zagrożonego w skali świata – szacowana na 6000 śpiewających samców. W tysiącach liczone są też populacje: rokitniczki – 8000, brzęczki – 3000 i kropiatki – 4000. Nadto stwierdzono tutaj 200 par uszatki błotnej, 15 par puchacza i 100 par żurawia.
Specyficzny charakter mają ostoje położone na północy Białorusi, w dorzeczu Zachodniej Dźwiny, takie jak zakazniki krajobrazowe: „Czerwony Bór”, „Kazany” czy „Aswiejski”. Dla przyrodnika z Polski tchnie z tamtych stron borealny powiew tajgi. Bowiem gatunki, które tam się gnieżdżą u nas spotykane są tylko zimą. Można tutaj wymienić choćby nura czarnoszyjego, drzemlika czy siewkę złotą. W kompleksach leśnych na tych obszarach bytuje ryś, a nawet niedźwiedź brunatny – gatunek w naszych nizinnych puszczach już od dawna nie spotykany.      
Dodatkowym i niezaprzeczalnym walorem książki jest kilkaset zamieszczonych w niej pięknych, kolorowych fotografii. Obrazują one nie tylko rzadkie gatunki ptaków, dla jakich tworzone są IBA, ale też inne elementy środowiska: podmokłe łąki, zarośla trzcinowe czy zalewane dąbrowy. Osobliwą grupę zdjęć stanowią te, wykonywane z lotu ptaka, które w całej pełni ukazują piękno zakątków białoruskiej przyrody i dobitnie podkreślają to, że Białoruś to kraj kniei i moczarów.    
Cennym udogodnieniem jest dwujęzyczność publikacji. Treści w niej zawarte są bowiem równolegle drukowane w języku białoruskim i angielskim. Mimo, że obecność tego pierwszego czyni publikację mniej zrozumiałą (mało kto zna białoruski) świadczy to jednak o dbałości autorów o język rodzimy, często niestety na Białorusi wypierany przez rosyjski. Natomiast tłumaczenie na angielski powoduje, iż przy powszechnej jego znajomości publikacja zrozumiała jest dla wszystkich.
Należy zaznaczyć, iż niemożliwe byłoby ukazanie się drukiem tej cennej książki gdyby nie wsparcie merytoryczne i finansowe wielu instytucji. Do najważniejszych należą: brytyjskie Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, jego białoruski partner – Ochrona Ptaków Białorusi, UNDP i Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska Republiki Białorusi. Szkoda tylko, że książka ta jest praktycznie niedostępna w Polsce. Nieliczni, szczęśliwi jej posiadacze, jak piszący te słowa, uzyskali ją dzięki życzliwości białoruskich przyjaciół.   



Kozulin A.V. i in. 2002, Skarby prirody Bielarusi, “Bielarus”, Mińsk