Ekumenia i ekologia są dzisiaj sobie bliskie, jak nigdy dotąd. Nie tylko wywodzą się z tego samego greckiego słowa oikos, oznaczającego m.in. całą zamieszkałą ziemię, ale również łączą się w działaniach chrześcijan różnych wyznań, które podejmują oni na rzecz środowiska naturalnego. Na pierwszy rzut oka działalność ekologiczna niewiele ma wspólnego z podstawowym celem ekumenizmu, jakim jest widzialna jedność chrześcijan. Związek ekumenistów z ochroną środowiska naturalnego też nie jest wyraźny. Cóż bowiem mają wspólnego z ekumenizmem i ekologią działania na rzecz pokoju, sprawiedliwości, zrównoważonego rozwoju społeczeństw, praw przyrody i przyszłych pokoleń, albo teoretyczne rozważania o potrzebie zmiany stosunku człowieka do otaczającego świata? A jednak związki te są oczywiste dla wielu ekumenistów i ekologów. Od wielu lat usiłują oni przekonać chrześcijan (i nie tylko), że wspólne, czynne zainteresowanie środowiskiem naturalnym buduje jedność pomiędzy chrześcijanami, a ekumeniczne doświadczenie jedności chrześcijan sprzyja poszukiwaniu jedności z całym stworzonym światem. Najszerzej pojęty ruch ekumeniczny (czyli poszukiwanie jedności wszelkiego stworzenia i wspólne składanie świadectwa o wielkich dziełach Boga) kroczy tą samą drogą, co ruch ekologiczny.

I. Wspólne, ekumeniczne zaangażowanie
Zainteresowanie Kościołów ekologią (rozumianą tutaj w potocznym znaczeniu jako pewien styl myślenia i działania, uwzględniający dobro środowiska naturalnego) nie jest kwestią mody czy chwilowym poddaniem się wpływom świeckich organizacji społecznych. Jest raczej przytomną i rozsądną reakcją na znaki czasu. Chrześcijanie uświadomili sobie wyraźnie, że na całym świecie zagrożony jest święty dar życia. Nie tylko życia człowieka ale również ginących bezpowrotnie różnorodnych roślin i zwierząt. Nic dziwnego, że Kościoły, które wyznają wiarę w Boga - Ojca, Syna i Ducha Świętego, Stwórcę, Zbawcę i Uświęciciela, pragną świadczyć o swojej wierze nie tylko w słowach, ale także w działaniu wszędzie tam, gdzie zagrożone jest życie. Czyż może być inaczej skoro chrześcijanie wierzą, że każde życie, powołane przez Boga do istnienia, ma sens, wartość i cel w życiu obecnym i przyszłym?
Ochroną środowiska naturalnego zajmują się obecnie władze państwowe i samorządowe oraz organizacje społeczne w wielu krajach. Kościoły chrześcijańskie dołączyły do grona osób i instytucji, którym zależy na czystym i zdrowym środowisku. Są jednak w tym gronie kimś wyjątkowym, głównie dlatego, że nie zajmują się środowiskiem naturalnym tylko jako środowiskiem życia człowieka lecz jako światem stworzeń Bożych, w którym każde indywidualne życia (człowieka, zwierzęcia, rośliny) jest cenne i godne ochrony. Ponadto konsekwentnie łączą sprawy dotyczące ochrony środowiska naturalnego ze sprawami dotyczącymi społeczeństwa, rozwoju, sprawiedliwości i pokoju. Nie można skutecznie chronić środowiska naturalnego nie troszcząc się jednocześnie o to, by ludzie żyli w pokoju i sprawiedliwości, by mieli zapewniony byt i dobrą przyszłość. Kościoły podkreślają, że podejmując konkretne działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego trzeba przewidzieć ich konsekwencje dla społeczeństw. Zatem niezbędne są działania na wielu płaszczyznach jednocześnie, by osiągnąć oczekiwany skutek, a mianowicie na płaszczyźnie teologicznej, etycznej, społecznej, prawnej, a nawet politycznej i gospodarczej. Możliwe to będzie nie tylko wtedy, gdy Kościoły będą współpracowały ze sobą, ale także z politykami, socjologami, ekonomistami, prawnikami, działającymi wewnątrz świeckich struktur, proponując swoją wizję społeczeństwa żyjącego w zdrowym środowisku naturalnym.

II. Pierwsze kroki
Kościoły i organizacje ekumeniczne bardzo późno odpowiedziały na kryzys ekologiczny. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych miało miejsce raczej niewiele zorganizowanych działań na rzecz środowiska naturalnego ze strony Kościołów. Chociaż wielu chrześcijan już wówczas należało do świeckich organizacji, takich jak: „Friends of the Earth”, „Greenpeace”, bądź organizacji zajmujących się walką o prawa zwierząt.
Prekursorem chrześcijańskich działań ekologicznych jest Światowa Rada Kościołów, która podczas V Zgromadzenia Ogólnego ŚRK w Nairobi (1975) rozpoczęła program pt. „Sprawiedliwe, obywatelskie i zrównoważone społeczeństwo”. Miał on głównie na celu ukształtowanie „społeczeństwa obywatelskiego”, ale pojawiły się w nim również kwestie ekologiczne. Szybko jednak zdecydowano się odwołać ten program, gdyż jego realizacja wymagała dużego zaangażowania politycznego. Program odwołano podczas posiedzenia Komitetu Centralnego w Kingston (Jamaica), w 1979 roku.
Dopiero VII Zgromadzenie Ekumeniczne ŚRK w Vancouver (1983) oficjalnie włączyło do swoich prac temat: pokój, sprawiedliwość, integralność stworzenia. Wcześniejsze działania chrześcijan w organizacjach świeckich można traktować jako „profetyczny głos Kościoła”, który zwrócił uwagę Kościołom na nieznane im dotąd obszary. Chociaż na początku oficjalnego włączenia się Kościołów do walki z kryzysem ekologicznym ich działania były dość słabe, to jednak z biegiem czasu nauczyły się one, że nie należy bezkrytycznie przyglądać się działaniom administracji czy władz państwowych w kwestii ochrony środowiska, że Kościoły nie są specjalistami od ekologii więc muszą pokornie korzystać z wiedzy i doświadczenia osób kompetentnych, że nie mogą poddawać się zarzutom o uleganie modom, że dziedzina, jaką jest ochrona środowiska wymaga bardzo wyważonych, wspólnych działań. W miarę jak Kościoły zdobywały doświadczenie ich dokumenty i oświadczenia na tematy związane z ochroną środowiska naturalnego, a także konkretne działania stawały się wyraźnym i zdecydowanym świadectwem opowiedzenia się chrześcijan po stronie zdrowego i czystego środowiska.

III. Zaangażowanie organizacji ekumenicznych
Szczególnie ważne wydają się inicjatywy podejmowane przez światowe organizacje ekumeniczne, gdyż odbijają się szerokim echem w świadomości Kościołów członkowskich.

1. Światowa Rada Kościołów (ŚRK)
Bez wątpienia Światowa Rada Kościołów odgrywa szczególną rolę pośród organizacji ekumenicznych zajmujących się ochroną środowiska naturalnego. Nie dość, że pierwsza tak wyraźnie sformułowała swoje zainteresowania ekologiczne to na dodatek do dzisiaj przoduje w ilości prowadzonych programów ekologicznych, różnorodności podejmowanych tematów i wielości organizacji świeckich, z którymi prowadzi wspólne programy. Ekumeniczny kocioł, jakim jest ŚRK, sprzyja przenikaniu się teologicznych idei różnych wyznań, co z kolei owocuje wysoką jakością programów. A z drugiej strony odwaga, z jaką pracownicy ŚRK podejmują „świeckie” tematy (np. transport, zmiany klimatu, energia) wspomagana jest wiedzą wielu współpracujących z nimi naukowców, a to z kolei przenosi się na praktyczne rozwiązania w ekologicznym funkcjonowaniu parafii.
Pośród wielu programów, jakie ŚRK prowadziła i prowadzi w trosce o środowisko naturalne na uwagę zasługują te, które mają wyraźnie określone tło teologiczne i etyczne oraz te, które podjęto we współpracy z organizacjami świeckimi:

Program pt. "Sprawiedliwość, Pokój, Integralność Stworzenia" (JPIC).
ŚRK nadała oficjalny charakter swoim ekologicznym zainteresowaniom w 1983 roku na VI Zgromadzeniu Ogólnym w Vancouver. Rozpoczęła wówczas program pt. "Sprawiedliwość, Pokój, Integralność Stworzenia" (JPIC). Kwestie ekologiczne znalazły się w trzeciej części tego programu. Chodziło o  zachęcanie Kościołów członkowskich do podjęcia współpracy w procesie koncyliarnym na rzecz sprawiedliwości, pokoju i integralności stworzenia. Podstawą tak szeroko zakrojonej współpracy Kościołów jest wspólne wyznawanie Chrystusa jako życia świata, co zobowiązuje do stawiania oporu wobec zagrożeń życia, sprzeciwianie się gwałceniu praw człowieka oraz nadużyciom w dziedzinie nauki i technologii. ŚRK uznała program JPIC za najważniejszy spośród swoich programów. Zaraz po Zgromadzeniu w Vancouver wskazano inicjatywy promujące edukację na rzecz pokoju, sprawiedliwości i ochrony przyrody. Wezwanie z Vancouver o ściślejszą współpracę nie tylko dotyczyło Kościołów członkowskich ŚRK, ale też kierowało się do organizacji i Kościołów nie będących członkami ŚRK, np. do Kościoła Rzymskokatolickiego oraz do organizacji świeckich.
Program JPIC oficjalnie ogłoszono w 1985 roku podczas posiedzenia Komitetu Naczelnego i Komitetu Wykonawczego w Buenos Aires. Przyjęto, że program JPIC będzie kontynuacją pracy wykonanej w ramach wcześniejszych programów ŚRK, głównie programu „Sprawiedliwe, obywatelskie i zrównoważone społeczeństwo”. Planowano, że zespoły ŚRK wstępnie opracują plan studiów i działań na rzecz sprawiedliwości, pokoju i ochrony przyrody, a następnie przekażą sugestie Kościołom członkowskim. Bardzo szybko jednak pierwotna koncepcja zmieniła się. Nacisk położono na aktywność lokalnych Kościołów i grup, które angażowały się we właściwe dla danego regionu sprawy dotyczące sprawiedliwości, pokoju i ochrony przyrody. W ten sposób program JPIC stał się procesem długoterminowym, przybierającym różne formy, otwartym na cele i zadania wyznaczone na płaszczyźnie lokalnej. Głównym zadaniem ŚRK stało się promowanie tego procesu poprzez:
- koordynowanie studiów i działań, wizyt pracowników różnych agend ŚRK we wspólnotach lokalnych i organizacjach ekumenicznych oraz zachęcanie ich do podejmowania konkretnych zobowiązań na rzecz JPIC. Składanie takich wizyt stało się już tradycją ŚRK. Dzięki nim wspólnoty lokalne mogą poznać problemy ogólnoświatowe np. wyścig zbrojeń czy kryzys związany z zadłużeniem. Natomiast ŚRK, zapoznając się z sytuacją lokalną, może dostosowywać swoje programy do konkretnych potrzeb. W ten sposób ŚRK staje się również centrum wymiany informacji i pomysłów.
- gromadzenie materiałów pochodzących z różnych środowisk ekumenicznych na tematy wiążące się ze sprawiedliwością, pokojem i integralnością stworzenia, zasięgania rady ekspertów oraz opracowywania tych materiałów tak, aby służyły Kościołom członkowskim i osobom zainteresowanym, jako pomoc w studiach i działaniu.
Zagadnienia ekologiczne poruszane są w trzeciej części programu JPIC i nieodłącznie wiążą się z pokojem i sprawiedliwością. Trudno jest jednoznacznie określić treść pojęcia "integralność stworzenia". Właściwie każdy dokument opublikowany przez ŚRK widzi tę integralność w innej perspektywie. Niemieckie wyrażenie "Bewahrung der Schöpfung" i francuskie "Sauvegarde de la creation" kładą nacisk na troskliwą postawę wobec przyrody. Angielskie "Integrity of Creation" w samej nazwie łączy sprawy pokoju, sprawiedliwości i ochrony środowiska podkreślając, że istnieje integralność i jedność dana stworzeniom przez Boga. Naruszając ją narażamy siebie na niebezpieczeństwo. W rozważaniach ŚRK, dotyczących "integralności stworzenia", zawierają się kwestie teologiczne i etyczne.
Program JPIC określono na Zgromadzeniu w Vancouver jako proces koncyliarny wzajemnego zobowiązania się Kościołów na rzecz pokoju, sprawiedliwości i ochrony stworzenia. Sformułowanie "proces koncyliarny" niejednokrotnie wywoływało sprzeciw ze strony Kościołów, ponieważ w różny sposób rozumiały one koncyliarność. Najczęściej w krytykach odwoływano się do koncyliarnej struktury Kościoła pierwotnego jako najbardziej autentycznego znaczenia koncyliarności i podkreślano, że nie można tej pierwotnej struktury przykładać do współczesnej. Podczas wieloletniej żywiołowej debaty na ten temat zrozumiano, że współpraca koncyliarna jest bardziej propozycją na przyszłość, niż stwierdzeniem obecnego stanu. Zatem wezwanie ŚRK do współpracy koncyliarnej na rzecz sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia mogło osiągnąć dwa dobre skutki. Z jednej strony mogło zacieśnić wspólnotę między Kościołami, podejmującymi wspólne działania w procesie koncyliarnym, a z drugiej strony koncyliarna współpraca Kościołów umożliwiała osiągnięcie lepszych rezultatów na płaszczyźnie sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzeń niż gdyby Kościoły działały pojedynczo.
Program JPIC trwał od Zgromadzenia ŚRK w Vancouver (1983) do Zgromadzenia w Harare (1998). Co prawda oficjalnie go nie zarzucono, a jedynie przemianowano na program pt. „Sprawiedliwość, pokój, stworzenie” (JPC), to jednak nie ma już on takiego znaczenia w ŚRK, jak przed laty. Program przyczynił się do teologicznego i etycznego pogłębienia spraw związanych z ochroną środowiska naturalnego i zmobilizował wielu teologów do wyrażenia swojej opinii w tych kwestiach. W ramach programu powstało wiele dokumentów, które do dzisiaj stanowią dla chrześcijan dobre źródło intuicji. Najbardziej spektakularnym wydarzeniem w ramach całego procesu koncyliarnego było zwołanie I Europejskiego Zgromadzenia Ekumenicznego. Program JPIC tak bardzo zainteresował organizacje ekumeniczne, że wśród głównych organizatorów znalazły się: Konferencja Kościołów Europejskich oraz Rada Konferencji Kościołów Europy. Zgromadzenie odbyło się ono pod hasłem "Pokój przez sprawiedliwość dla całego stworzenia" (Peace with Justice for the whole creation). Około 700 delegatów i 900 obserwatorów zebrało się w Bazylei w dniach 15-21 maja 1989 roku. Stwierdzono, że było to pierwsze tak wielkie zgromadzenie katolików, prawosławnych i protestantów od czasów schizmy. Podczas spotkania ukazywano kwestie ekologiczne w powiązaniu ze sprawiedliwością i pokojem na gruncie europejskim.
Wkrótce potem  odbyło się Światowe Zgromadzenie JPIC w Seulu (1990). Spotkanie w Seulu nie zakończyło procesu JPIC, lecz go wzmocniło i określiło dalsze kierunki rozwoju oraz zainicjowało nowy program ŚRK pt. „Teologia życia”.

Program „Teologia życia”
Po Światowym Zgromadzeniu JPIC w Seulu (1990) publikowano dokument końcowy, w którym kwestie ekologiczne zajmują wiele miejsca. Refleksja teologiczna osnuta została wokół biblijnej kategorii przymierza oraz praktycznej współpracy Kościołów, rozumianej jako zawarcie przymierza. Takie ujęcie pozwala widzieć w kontekście przymierza Boga z człowiekiem i całym stworzeniem różne przejawy kryzysu ekologicznego i odpowiedzialność chrześcijan za walkę z tym kryzysem. Dokument oparto na solidnych podstawach biblijnych i analizie sytuacji, w jakiej funkcjonują współczesne Kościoły. Dzięki temu stwierdzenia teologiczne o Bogu, człowieku i przyrodzie są bardziej uzasadnione, wiarygodne i zrozumiałe. Dokument ten - jak żaden inny - pokazuje możliwości współpracy Kościołów w konkretnej sytuacji lokalnej, między innymi w dziedzinie ekologii. Treści merytoryczne dokumentu podzielono na dziesięć postanowień dotyczących sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia. Dwa z nich bezpośrednio dotyczą ekologii: „Stwierdzamy, że Bóg miłuje stworzenie” (postanowienie VII) oraz „Stwierdzamy, że Ziemia należy do Pana” (postanowienie VIII). Układ dokumentu wyraźnie sugeruje, że spraw dotyczących ochrony świata stworzeń nie należy oddzielać od sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Postanowienia wymienione w dokumencie końcowym z Seulu stały się podstawą programu „Teologia życia”, który trwał pomiędzy dwoma Zgromadzeniami Ogólnymi: w Canberrze (1991) i w Harare (1998). Celem programu było dokładniejsze opracowanie treści, jakie mieszczą się w postanowieniach z Seulu. Sposób pracy, na jaki zdecydowano się przy tym programie, zdecydowanie odbiegał od dotychczasowych. Każde postanowienie z Seulu zostało opracowane przez teologów z różnych rejonów świata w miejscu, gdzie mieszkają. Powstały swoiste case studies, uwzględniające kontekst życia danej wspólnoty, jej intuicje, doświadczenia, pragnienia. Zatem początkiem teologicznej refleksji i późniejszych uogólnień było żywe, pierwotne doświadczenie wspólnoty, która brała udział w opracowywaniu jednego z postanowień z Seulu. Stąd nazwa programu – „Teologia życia”, czyli teologia, która wyrasta z życia i życiu służy, a nie jest owocem czystej spekulacji. Ekologiczne postanowienia z Seulu zostały opracowane w krajach odległych kulturowo od kultury europejskiej, a jednak teologiczne przesłanie z nich wynikające jest jasne i czytelne dla Europejczyka. Na tym chyba polega siła teologii życia. Siłę tę odkryli teologowie ze ŚRK i zapewne dlatego ich teologia wyrasta zawsze z konkretnej sytuacji i doświadczenia.

Program „Zmiany klimatu” oraz współpraca z Organizacją Narodów Zjednoczonych
Jednym z pierwszych tematów typowo „świeckich”, jaki zainteresował ŚRK, było globalne ocieplenie klimatu. Już w 1988 r. Podzespół ŚRK ds. Kościoła i Społeczeństwa zorganizował konsultację na ten temat z udziałem przedstawicieli Kościołów, ruchów i organizacji ekologicznych, naukowców i polityków. Jest to wynik wcześniejszych jej zainteresowań wzajemnymi relacjami pomiędzy wiarą, nauką i technologią a także efekt kościelnej krytyki globalnych systemów ekonomicznych, które doprowadziły do ogromnej dysproporcji pomiędzy krajami wysoko uprzemysłowionymi a rozwijającymi się. Zainteresowanie kwestią zmian klimatu wiąże się również z intensywnie prowadzoną w ŚRK refleksją ekoteologiczną i etyczną. Za włączeniem tego tematu do prac ŚRK opowiedział się Komitet Centralny ŚRK, obradujący w Johannesburgu w styczniu 1994 r.
Zmiany klimatu są jednym z najbardziej dramatycznych przejawów kryzysu ekologicznego oraz społecznej niesprawiedliwości spowodowanej funkcjonowaniem nowoczesnych systemów ekonomicznych i wynikającymi z nich stylami życia. Kościoły postrzegają zmiany klimatu jako kwestię głęboko etyczną, ponieważ wiążą się one z „zanieczyszczonym” stylem życia bogatych uprzemysłowionych krajów i powodują niekorzystne zmiany w warunkach życia krajów leżących na wyspach i na wybrzeżach (na ogół biednych), a także mogą mieć nieprzewidywalny wpływ na życie przyszłych pokoleń.
Swoje zadania w tej kwestii ŚRK formułuje następująco:
- pogłębienie analizy i refleksji na temat teologicznych i etycznych wymiarów zmian klimatu,
- ukazanie ekologicznych, ekonomicznych i politycznych aspektów zmian klimatu z perspektywy sprawiedliwości (zwłaszcza jeśli chodzi o relacje między Północą a Południem i gospodarki państw w okresie przemian),
- dostarczenie Kościołom materiałów i pomocy edukacyjnych na temat zmian klimatu.
Wśród prac podejmowanych w ŚRK w tej dziedzinie szczególną rangę miał jej udział w negocjacjach, jakie toczyły się wewnątrz ONZ w latach 1991-1992 w sprawie Ramowej Konwencji dotyczącej Zmian Klimatu. Konwencja ta została przyjęta podczas Konferencji ONZ na temat Środowiska i Rozwoju w Rio de Janeiro w 1992 r. Od czasu tej Konferencji, zwanej również Forum Globalnym bądź Szczytem Ziemi, stało się oczywiste, że Kościoły chrześcijańskie mogą i powinny aktywnie uczestniczyć w ochronie środowiska naturalnego. Data tej Konferencji oznacza przełom nie tylko w międzynarodowej i krajowej polityce ekologicznej poszczególnych państw, ale także znamionuje publiczne, zdecydowane włączenie się Kościołów w tworzenie ogólnoświatowej polityki ekologicznej.
Konferencję przygotowywano przy współpracy ze Światową Radą Kościołów. Delegaci ŚRK wzięli udział w oficjalnych obradach Forum Globalnego (ŚRK akredytowana była jako organizacja pozarządowa). Co więcej, ŚRK zorganizowała w tym samym czasie w Rio de Janeiro Konferencję Kościołów członkowskich, które podjęły w dyskusji te same tematy, co ekologiczne Forum Globalne. Zagadnienia rozważano jednak z perspektywy chrześcijańskiej. Owocem ekumenicznego spotkania są teksty zawierające ocenę Konwencji przyjętych przez ONZ podczas Szczytu Ziemi oraz raporty grup, które zastanawiały się nad rolą Kościołów w promowaniu ekologicznego myślenia i stylu życia, teologią ekologiczną, edukacją ekologiczną itd.
Oprócz prac nad Konwencją Klimatyczną na szczególną uwagę zasługuje zaangażowanie Światowej Rady Kościołów w opracowanie Karty Ziemi, która miała dostarczyć etycznych i moralnych podstaw dla innych konwencji. Oczekiwano również, że dyskusja nad nią przesunie punkt zainteresowań obradujących w Rio de Janeiro rządów ze spraw technicznych czy politycznych na kwestie moralnej i etycznej dyskusji między narodami. Ranga Karty miałaby być równa randze Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Karty Ziemi nie udało się przyjąć w Rio de Janeiro. Zbyt różne były wizje etyczne i filozoficzne ewentualnych sygnatariuszy tego dokumentu. Fakt ten dobitnie ukazuje jak bardzo potrzebna jest ogólnoświatowa debata na temat wspólnych zasad i wartości, umożliwiających sygnowanie Karty Ziemi. Ponadto oczywista stała się rola Kościołów chrześcijańskich nie tylko w przygotowaniu takiej Karty, lecz także w umiejętnym włączeniu jej w życie wewnętrzne Kościołów. Po Szczycie Ziemi w Rio współpraca ONZ i ŚRK trwa nadal. ŚRK w dalszym ciągu pracuje nad Kartą Ziemi oraz przygotowuje ekspertyzy o sytuacji ekologicznej w różnych częściach świata.
Po Konferencji w Rio de Janeiro powszechnie akceptowanym (a przynajmniej deklarowanym) modelem rozwoju stał się zrównoważony rozwój. Koncepcja takiego rozwoju zakłada, że ochrona środowiska, wzrost ekonomiczny i rozwój człowieka (zarówno indywidualny jak i społeczny) są od siebie zależne i kształtują się wzajemnie. Jest to taki rozwój, który umożliwia zaspokojenie potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń, bez naruszania harmonii przyrody. Na ogół przyjmuje się, że koncepcja zrównoważonego rozwoju ściśle wiąże sprawy dotyczące społeczeństwa i środowiska. Różnorodne organizacje międzynarodowe, urzędy państwowe, administracje lokalne podejmują próby określenia działań w różnych sektorach (np. energia, rolnictwo, transport), które sprzyjałyby trwałemu i zrównoważonemu rozwojowi. W działaniach tych bierze żywy udział ŚRK. Okazało się, że jest do tego dobrze przygotowana dzięki realizowanemu w latach 70-tych programowi „Sprawiedliwe, obywatelskie i zrównoważone społeczeństwo”.  Chociaż program ten trwał krótko, to jednak wypracowane w nim zasady dotyczące zrównoważonego rozwoju społeczeństwa okazują się niezwykle przydatne współcześnie. Co więcej, można nawet powiedzieć, że „upór” i konsekwencja ŚRK, by mówić o zrównoważonym rozwoju społeczeństwa a nie jakimś abstrakcyjnym rozwoju, czy rozwoju poszczególnych dziedzin życia gospodarczego zaowocowały opracowaniem całościowego modelu zrównoważonego rozwoju, bardziej przyjaznego człowiekowi, niż wynika to z dokumentów przyjętych w Rio de Janeiro. W debacie wokół modelu zrównoważonego rozwoju bierze udział nie tylko ŚRK jako organizacja, ale również Kościoły członkowskie ŚRK. Z jednej strony dostarczają krytycznych uwag na temat tego modelu, a z drugiej próbują realizować konkretne projekty, które w sposób zrównoważony uwzględniają potrzeby środowiska naturalnego, społeczeństwa i danego regionu, a przede wszystkim konkretnego człowieka. W działaniach tych przodują Kościoły krajów nadbałtyckich oraz Kościoły niemieckie, wypracowując – na wzór Agendy 21, dokumentu przyjętego w Rio de Janeiro w 1992 r., który jest zbiorem zasad i zadań dla poszczególnych grup społecznych na XXI wiek - własne, lokalne Agendy 21 dla swoich parafii.

Program „Eklezjologia a etyka”.
Realizowany był w latach 1992-96 przez Zespół I ŚRK (Wiara i Ustrój) oraz Zespół III (Sprawiedliwość, Pokój, Integralność Stworzenia). Głównym celem programu było zbadanie związku pomiędzy tym czym Kościół jest, a tym, co robi. Rozważania o wymiarze etycznym nie były dodatkiem do innych rozważań o Kościele, lecz stały się integralną częścią rozważań o kulcie, wyznawaniu wiary i służby w świecie. Dokumenty wypracowane w tym programie można traktować jako teologiczną podstawę etyki ekologicznej (lub - jak chcą inni - środowiskowej).
Obecnie w ŚRK istnieje Zespół „Sprawiedliwość, Pokój, Stworzenie”, który zajmuje się refleksją nad wzajemnymi zależnościami pomiędzy wymienionymi w nazwie Zespołu dziedzinami. Wśród tematów, jakimi zajmuje się Zespół, nie wyszczególniono ekologii czy ochrony stworzeń. Zagadnienia ekologiczne poruszane są w ramach takich obszarów tematycznych, jak: kobiety, młodzież, rasizm, ludność rdzenna, osoby niepełnosprawne, ekonomia, ekumeniczna ziemia, pokój. Chociaż nie ma obecnie w ŚRK wyodrębnionych programów ekologicznych, to jednak wciąż żywa jest refleksja ekoteologiczna ukształtowana podczas realizacji programu „Teologia życia”.

2. Konferencja Kościołów Europejskich (KEK)
Organizacja ta włączyła się do procesu koncyliarnego na rzecz sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia zaraz po ogłoszeniu przez ŚRK programu JPIC. Do udziału w programie zaproszono również katolików, którzy bardzo pozytywnie odpowiedzieli na to zaproszenie. Efektem współpracy ŚRK, Konferencji Kościołów Europejskich oraz Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE) było zorganizowanie Pierwszego Europejskiego Zgromadzenia Ekumenicznego w Bazylei (1989). Zgromadzenie poruszyło Kościoły, zwłaszcza w Europie Zachodniej, zwracając ich uwagę na wzajemne powiązania i zależności pomiędzy sprawiedliwością, pokojem i ochroną środowiska naturalnego. Uświadomiło też Kościołom Europy, że bycie wiarygodnymi świadkami Chrystusa we współczesnym świecie wymaga zaangażowania na tych właśnie płaszczyznach.
Po Zgromadzeniu w Bazylei proces koncyliarny na rzecz sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia nabrał innego kształtu. Główni jego orędownicy: ŚRK i KEK rozpoczęły prace w innych nieco obszarach. ŚRK zorganizowała Światowe Zgromadzenie JPIC w Seulu i rozpoczęła program „Teologia życia”, a KEK wspólnie z CCEE powołały Wspólną Grupę Roboczą, która zajęła się koordynacją działań podjętych przez różne Kościoły i organizacje w ramach zobowiązań podjętych podczas Zgromadzenia w Bazylei. Grupa ta zajęła się również realizacją decyzji z Bazylei na temat zwołania drugiego europejskiego zgromadzenia przygotowując wstępne założenia organizacyjne i merytoryczne. Drugie Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne odbyło się w Grazu (Austria), w czerwcu 1997 roku. pod hasłem „Pojednanie - dar Boga i źródło nowego życia”. Tematyka, wzorem poprzedniego Zgromadzenia, dotyczyła pokoju, sprawiedliwości i ekologii oraz wzajemnych między nimi zależności. Zgromadzenie w Grazu było wielkim świętem chrześcijan z Europy, którzy wspólnie obradowali nad wieloma pilnymi dla Europy sprawami (np. jedność Kościołów, dialog z innymi religiami, sprawiedliwość, pokojowe rozwiązywanie konfliktów, ekologia) w kontekście pojednania. Obydwa zgromadzenia wyraźnie pobudziły Kościoły chrześcijańskie do zajęcia się sprawami ochrony środowiska naturalnego.
KEK, realizując zalecenia Zgromadzenia w Grazu, powołała w październiku 1998 r. Europejską Sieć Współpracy Ekologicznej Chrześcijan (ESWEC), która jest obecnie odpowiedzialna za inicjowanie i koordynację działań podejmowanych przez Kościoły i organizacje chrześcijańskie w dziedzinie ochrony środowiska.

3. Światowy Alians Kościołów Reformowanych (ŚAKR)
W 1982 r. podczas 21 Generalnego Synodu Światowego Aliansu Kościołów Reformowanych wezwano należące do Aliansu Kościoły do ustosunkowania się wobec groźby wojny nuklearnej i kryzysu ekologicznego. Przywołano wówczas biblijny opis  przymierza z Noem i całym stworzeniem, jako metaforę najlepiej ukazującą relacje pomiędzy Bogiem, ludźmi i pozostałymi stworzeniami.
W 1989 r. podczas 22 Synodu Generalnego Alians potwierdził swoje zaangażowanie na rzecz „Pokoju, Sprawiedliwości i Integralności Stworzenia” - programu zaproponowanego przez ŚRK. Ponadto zwrócił uwagę na prawa przyszłych pokoleń. Od czasu tego Synodu Generalnego Alians wielokrotnie podkreślał nierozdzielność relacji pomiędzy sprawiedliwością ekonomiczną a integralnością stworzeń. W 1992 r., podczas obrad wspomnianego wyżej Forum Globalnego, Alians wzywał międzynarodową społeczność do przyjęcia „Karty Ziemi”, która uznawałaby wewnętrzną istotową wartość stworzeń, a nie tylko wartość ekonomiczną i użytkową.
Ostatni Synod Generalny w 1997 r., w Debreczynie, jednogłośnie wezwał wszystkie Kościoły członkowskie do zaangażowania na wszystkich poziomach życia w zwalczanie niesprawiedliwości ekonomicznej i kryzysu ekologicznego. W uzasadnieniu podano, że dążenie do ekonomicznej sprawiedliwości i równowagi ekologicznej jest nie tylko imperatywem moralnym ale przede wszystkim świadectwem o nas samych, jako naśladowców Jezusa Chrystusa. Synod ten również wyraźnie stwierdził, że aktywne zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości dla całego stworzenia jest podstawowym wymogiem wiary Kościoła reformowanego.
Światowy Alians Kościołów Reformowanych zainteresował się ochroną środowiska naturalnego w sposób szczególny. Otóż, za centralne w swojej ekologicznej działalności uznał działania na rzecz praw przyrody i praw przyszłych pokoleń. Nie było to zadanie łatwe, gdyż ŚAKR musiał zmierzyć się z jednej strony z nieufnością organizacji świeckich, a z drugiej strony z wątpliwościami co do zasadności takiego tematu, formułowanymi przez Kościoły członkowskie. Powszechnie podkreślano, że Kościoły należące do ŚAKR są tak silnie związane z dziedzictwem zachodniej cywilizacji, jej koncepcjami etycznymi i moralnymi, a w konsekwencji i stylem życia, że niewiele mogą wnieść w dziedzinę praw przyrody. Pomimo głosów krytyki i nieufności teologowie związani ze ŚAKR stawiali pytania: w jaki sposób można przełamać w prawodawstwie antropocentryczny punkt wyjścia? Jak teologicznie uzasadnić, a następnie określić prawnie, konieczność zachowania godności przyszłych pokoleń oraz zasady ochrony przyrody? Jak prawa przyrody zharmonizować z prawami człowieka? Teologowie zdawali sobie sprawę, że z jednej strony muszą poradzić sobie ze sceptycyzmem wiernych co do słuszności takich poszukiwań teologicznych, a z drugiej strony sformułować propozycje, które będą do przyjęcia w świecie laickim.
Teologowie współpracujący z ŚAKR wyszli z założenia, że Kościoły chrześcijańskie mają bogate doświadczenie w dziedzinie formułowania praw człowieka. Dlatego mogą zaproponować również swoją wizję praw przyrody i praw przyszłych pokoleń postulując konieczność rozszerzenia i pogłębienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Ogłoszenie jej kilkadziesiąt lat temu było historyczną odpowiedzią na konkretną sytuację społeczną, konkretne zagrożenie osoby ludzkiej. Deklaracja ta jednak przestała być adekwatna do współczesnej sytuacji. Zdaniem teologów współpracujących z ŚAKR fakt, że pojawiły się nowe zagrożenia domaga się sformułowania nowych praw. Tym razem dla całej ludzkości i całej przyrody.
Punktem wyjścia dyskusji teologicznej nad prawami przyrody stała się ogłoszona w 1982 roku przez Organizację Narodów Zjednoczonych Światowa Karta Przyrody. Chociaż postanowienia Karty nie sięgają tak daleko, aby przyznać prawa przyrodzie, czy określić ją jako podmiot praw, to jednak Karta ta stanowi doniosłą próbę określenia konkretnych sposobów funkcjonowania przyrody, które człowiek musi respektować.
Światowa Karta Przyrody nie ma charakteru zobowiązującego dla poszczególnych państw i - zapewne dlatego - nie funkcjonuje w ich systemach prawnych. Jest raczej deklaracją woli. Podaje ona pięć zasad głównych, rozwiniętych na bazie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, które mogą być podstawą do sformułowania praw przyrody. Pierwsza zasada podkreśla konieczność szacunku wobec przyrody. Druga nawołuje do ochrony każdej formy życia, do zachowania przynajmniej takiej ilości przedstawicieli gatunku, która pozwoli na jego przetrwanie. Ta druga zasada jest żądaniem zachowania genetycznych bogactw Ziemi. Zasada trzecia mówi o potrzebie ochrony ekosystemów, zwłaszcza tych najbardziej zagrożonych. Czwarta zawiera ideę właściwego i dostatecznego korzystania z zasobów Ziemi. Piąta natomiast opowiada się przeciwko niszczeniu przyrody podczas działań wojennych i poprzez inne szkodliwe przedsięwzięcia. Ta właśnie Światowa Karta Przyrody stała się podstawą dyskusji teologicznej. Jej owocem jest Rezolucja, zawierająca wstępnie sformułowane prawa przyrody i prawa przyszłych pokoleń .
Teologiczne uzasadnienie praw przyrody, które znajdujemy w Rezolucji, wydawać się może bulwersujące. Jej autorzy uznali, że to co stanowi podstawę przyznania praw człowiekowi może być również właściwym odniesieniem w przyznawaniu praw przyrody. Tą podstawą jest godność. Teologowie uważają, że nie można mówić o godności człowieka i jego prawach kosztem przyrody. Godność człowieka istnieje w harmonii z godnością wszystkich stworzeń.
Przekonanie o godności wszystkich stworzeń, nie tylko człowieka, jest zaskakujące w kontekście dotychczasowych, jedynie „urzeczawiających” stwierdzeń na temat przyrody. Nie jest jednak czymś niezwykłym dla teologii, zwłaszcza dla teologii protestanckiej. Zdaniem autorów Rezolucji nie do przyjęcia - z teologicznego punktu widzenia - są dwa skrajne stanowiska. Pierwsze z nich utrzymuje, że przyroda pełni względem człowieka rolę instrumentalną i że istnieje po to, aby służyć człowiekowi w realizacji jego osobowych celów. Przedstawiciele zaś drugiego skrajnego nurtu zrównują człowieka z przyrodą na wszystkich poziomach. Myśl teologiczna o godności wszystkich stworzeń równoważy te skrajności: nadaje przyrodzie wartość samą w sobie, a jednocześnie mówi o szczególnej pozycji człowieka, o jego szczególnej godności.
Wspomniana wcześniej Rezolucja teologów w pierwszej części określa prawa przyszłych pokoleń. Jak dotąd niewiele międzynarodowych dokumentów odnosi się do praw przyszłych pokoleń. Jednym z pierwszych dokumentów jest Deklaracja Sztokholmska na temat Środowiska Człowieka (1972), która mówi o obowiązku zachowania środowiska przez współczesne pokolenia dla przyszłych pokoleń (zasady 1 i 2). Następnie Konwencja dotycząca Ochrony Świata Kultury i Naturalnego Dziedzictwa (1972), stwierdza, że państwa podpisujące tę Konwencję mają obowiązek zagwarantować przekazanie swojej kultury i naturalnego dziedzictwa przyszłym pokoleniom. Światowa Karta Przyrody we wstępie mówi o odpowiedzialności za przyszłe pokolenia. Na płaszczyźnie kościelnej można odnotować co najmniej dwa dokumenty, w których problematyka praw przyszłych pokoleń jest obecna: „Teologiczne podstawy praw człowieka” opracowane przez Światowy Alians Kościołów Reformowanych oraz Raport Końcowy ze Światowego Zgromadzenia Światowej Rady Kościołów na temat Sprawiedliwości, Pokoju i Integralności Stworzenia (Seul, 1990r.)  Międzynarodowe deklaracje formułowały prawa człowieka w jego odniesieniu do innych osób i społeczeństwa. Prawa te nie wiązały się bezpośrednio z prawami całej ludzkości, chociaż ideę tę zawierały. Częścią ludzkości są również przyszłe pokolenia. Sformułowanie praw dla nich staje się niezbędne, gdyż człowiek obecnie jest w stanie zagrozić istnieniu całej ludzkości, może przerwać historię życia na ziemi, historię ludzi, zwierząt i roślin. Ludzie żyjący współcześnie ponoszą odpowiedzialność za życie przyszłych pokoleń, za życie na miarę godności człowieka. Przyszłe pokolenia mają prawo oczekiwać przynajmniej takich warunków życia, jakich życzą sobie współczesne pokolenia. Mają również prawo same określić te warunki, a nie przyjąć te, które zostaną im narzucone. Przyznanie praw przyszłym pokoleniom jest jednoznaczne z przyjęciem pewnych obowiązków i ograniczeń w życiu współczesnych pokoleń.
Dyskusja na temat praw przyrody i praw przyszłych pokoleń przybrała bardziej konkretny kształt przed wspomnianą wcześniej Konferencją Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju w Rio de Janeiro (1992), podczas przygotowań Karty Ziemi. Usiłowano włączyć do niej prawa przyrody i prawa przyszłych pokoleń. Chociaż Karta nie została przyjęta, to jednak temat ten znalazł się w innym dokumencie przyjętym podczas Forum Globalnego, mianowicie w Agendzie 21. Z pewnością przyczyniły się do tego wcześniejsze, intensywne prace teologów związanych ze ŚAKR.
Następny, 24 Synod Generalny ŚAKR odbędzie się w Ghanie w 2004 roku. Tematem przewodnim będzie: „Ażeby wszyscy mieli życie w pełni”. Takie sformułowanie tematu wiodącego pozwala przypuszczać, że uczestnicy Synodu jeszcze dokładniej sformułują i ukonkretnią wezwanie Synodu z Debreczyna dotyczące walki z niesprawiedliwością społeczną i kryzysem ekologicznym. Życie w pełni dla wszystkich stworzeń Bożych można traktować jako najkrótszą, a zarazem najpełniejszą pod względem treści myśl przewodnią dla każdego chrześcijanina.

Wspólne, ekumeniczne zaangażowanie Kościołów chrześcijańskich jest obecnie niezwykle potrzebne. Zagrożenie życia, określane często kryzysem ekologicznym ma charakter globalny i takiej właśnie wymaga odpowiedzi. Kwestie takie, jak np. efekt cieplarniany, nie mogą być rozwiązane ani przez jeden naród, ani przez jeden Kościół, chociaż każdy może się przyczynić do poprawy sytuacji. Wspólne zaangażowanie w ochronę wszelkiego życia jest dla ruchu ekumenicznego dobrą płaszczyzną wzrastania we wspólnocie, dobrym przykładem ekumenicznego uczenia się, które pomagają nam wzrastać w wierze, odkrywać korzenie naszych tradycji oraz zachęcać się wzajemnie do podejmowania działań.